گفتگو با آیت‌الله محمود رجبی درباره شهادت حضرت علی (ع) | اول مظلوم عالم

آمنه‌مستقیمی | شهرآرانیوز؛ نام امیرالمؤمنین علی (ع) با مظلومیت، پیوندی عمیق و تاریخی دارد؛ به‌گونه‌ای که نمی‌توان اسم حضرت (ع) را آورد، اما از جلوه‌های مظلومیتشان یاد نکرد. ازاین‌رو به مناسبت فرارسیدن ایام شهادت مولی‌الموحدین (ع) با آیت‌الله محمود رجبی، رئیس مؤسسه آموزشی‌پژوهشی امام خمینی (ره)، درباره ابعاد این مظلومیت و نیز آموزه‌های علوی در قاب مناجات گفتگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می‌شود.

ظلم تاریخی امت به خود و امیر (ع)

امیرالمؤمنین (ع) در همه جنگ‌ها حضور یافتند و از بذل جان در راه اعتلای دین خدا هراس نداشتند؛ چنان‌که نسبت به پیامبر (ص) در لیله‌المبیت جان‌فدا شدند. خدمات حضرت (ع) به اسلام به‌اندازه‌ای است که بزرگان همه فرقه‌های اسلامی و نیز اندیشمندان ادیان دیگر همچون جرج جرداق مسیحی که سیره علوی را مطالعه کرده‌اند، به عظمت شخصیت امیرمؤمنان (ع) تصریح دارند. اگرچه چنین شخصیت شایسته‌ای در همه ابعاد باید در جایگاه رهبری جامعه قرار می‌گرفتند؛ اما امت اسلام، هم در حق خود و هم در حق حضرت امیر (ع) جفا و ظلم و حق الهیِ علی‌بن‌ابیطالب (ع) را غصب کردند.

از دیگر ابعاد مظلومیت امام علی (ع) بی‌توجهی و غفلت امت از ایشان در زمینه هدایتگری و معرفتی است؛ اگرچه به فرموده پیامبر (ص)، امام علی (ع) باب علم بودند و ضرورت داشت امت به این گنجینه علم تمسک کنند، اما چنین نکردند در حالی که اندیشمندان دیگر ادیان در همه اعصار افسوس و غبطه بهره‌مندی از چنین شخصیتی را خورده‌اند. با اینکه حضرت امیر (ع) فرمودند: از من بپرسید قبل از اینکه از دستم بدهید، امت نه‌تن‌ها بهره نبردند، بلکه برخی منافقان در همین جنبه‌های علمی حتی به محضر حضرت (ع) جسارت کرده و سؤالاتی می‌کردند که در شأن مولا نبود!

ظلم دیگری که در حق امیرمؤمنان (ع) روا داشته شد، برخورد با همسر ایشان و دختر پیامبر (ص) بود؛ در حالی که در حدیث از پیامبر (ص) است که غضب فاطمه (س) سبب غضب خدا و خشنودی او سبب خشنودی خداست، اما امت نه‌تنها حرمت یادگار پیامبر (ص) را نگاه نداشتند؛ بلکه با جسارت و حمله به بیت علوی و مجروحیت و شهادت حضرت زهرا (س) به حریم خانه امام (ع) توهین کردند که این هم از ابعاد مظلومیت‌های امیر (ع) است.

ظلم امت به امام (ع) پس از خلافت!

از دیگر ابعاد مظلومیت امام علی (ع) آن است که باوجود اصرار امت به رسیدن حضرت (ع) به خلافت بعد از سه خلیفه دیگر و قتل عثمان، اما بعد از مدت کوتاهی به دشمنی با امام (ع) پرداختند. مقابل ایشان صف‌آرایی کردند و حتی صحابه پیامبر (ص) با حضرت (ع) به مقابله برخاستند، امیرمؤمنان (ع) که دلسوز امت بودند با این انحراف دچار اندوه بسیار شدند و این‌چنین ظلم دیگری در حق حضرت (ع) روا داشته شد.

منع نگارش احادیث امیر (ع)، جعل و تحریف و ممانعت از نشر روایاتی که در شأن و جلالت امیرمؤمنان (ع) از لسان پیامبر (ص) بیان شده بود، از دیگر ابعاد مظلومیت امام علی (ع) است که در فضای اجتماعی و فرهنگ عمومی آن‌زمان اتفاق افتاد و چهره و شخصیت علوی را وارونه جلوه داد! تا جایی که ایشان را حتی در خطبه‌های نماز جمعه سب و لعن می‌کردند!

جلوه‌های امروزی مظلومیت امیرالمؤمنین (ع)

جفا و ستمی که در زمان حیات امام علی (ع) در حق حضرت (ع) روا داشته شد، تا امروز هم استمرار یافته است؛ مثل جسارت و دشمنی گروه‌های ناصبی در حق مولا و ذریه و شیعیان و محبانشان؛ حتی در میان محبان و شیعیان هم، امیرمؤمنان (ع) آن‌طور که باید شناخته نشده‌اند و متناسب با شأن و مقام امام (ع) از علم و معارف علوی بهره برده نشده است.

اما کسانی همچون علامه امینی (ره) در «الغدیر» با استناد به منابع اهل سنت، در احیای شخصیت و چهره امام علی (ع) کوشیده‌اند که اگر نبود این تلاش‌ها هنوز مولای متقیان (ع) در جامعه اسلامی ناشناخته بودند. البته باوجود این تلاش‌ها هنوز هم علیه امام (ع) توطئه و روایات مرتبط با جلالت شأن ایشان حذف و تحریف می‌شود.

ما در نشر معارف علوی در گام‌های نخست قرار داریم و باید در عرصه تبلیغ، ترویج و بهره‌گیری از این معارف در زمام‌داری مطالعات علمی و پژوهش‌های بسیار انجام شود و از این معارف در حیات سیاسی و اجتماعی خود بهره بگیریم. کار‌های انجام‌شده خوب است، اما کافی نیست؛ باید چنان کار کنیم که اگرچه امیرمؤمنان (ع) در جامعه ما نیستند، اما معارف علوی در جریان و اثرگذار باشد.

آموزه‌های امیر (ع) با زبان مناجات

ابراز عشق درونی به خدا در ادعیه امام علی (ع) موج می‌زند و تعابیر بلند مناجات‌ها سراسر ابراز عشق است به خدا در کنار درک بالا از جایگاه الهی، چنان که مناجات حضرت (ع) در مسجد کوفه در عین ابراز عشق خالصانه، اظهار عجز و کوچکی بنده است در مقابل رب و معبود. تعابیر حضرت (ع) درباره خود نباید بر این معانی سطحی که ما درک می‌کنیم معنا شود، برای مثال اینکه عرضه می‌دارند من جاهل هستم و خدا عالم، نباید با تعابیر ما معنا شود، چون ایشان باب علم نبوی (ع) بوده‌اند، اما همین علم هم در مقابل علم لایزال الهی باز اندک است.
در مناجات‌های امیرمؤمنان (ع)، هم ارتباط عاشقانه و هم درک عظمت الهی در کنار هم دیده می‌شود.

حضرت (ع) با کاربرد تعابیر درباره خود و خدا، هم توجه و نگاه رحمت الهی را به خود جلب و هم خواسته‌هایشان را مطرح می‌کنند؛ ایشان به افراد و جامعه یاد می‌دهند که چه بخواهند و چه چیز را طلب کنند. چون در لسان قرآن است که انسان گاه چیزی را می‌خواهد که به ضرر اوست! حضرت (ع) به ما یاد می‌دهند از خدا چه بخواهیم و چه چیزی را طلب کنیم که به نفع ما باشد و سعادتمان را تأمین کند، نه آنچه به ضرر ماست! امام علی (ع) شیوه و کیفیت دعا را یادمان می‌دهند.

از وظایف ما برای رفع مظلومیت امیرالمؤمنین (ع) در جامعه امروز، آن است که سخنان ائمه (ع) درباره حضرت (ع) را بررسی کنیم، مثل زیارت غدیر که باید کار پژوهشی درباره آن انجام شود؛ ادعیه و مناجات‌های امام (ع) هم باید دست‌مایه پژوهش قرار بگیرد، به ویژه آنکه آداب دعا، فلسفه و حقیقت عبادت و راه‌های ارتباط با خدا و مراتب و حقیقت آن را بیان می‌کند. اگر امت فلسفه و هویت دعا را بداند و دریابد، دعا برای تحول است و آداب آن را رعایت کند، می‌تواند سرنوشت خود و جامعه را رقم بزند.

بیانات امیرالمؤمنین امام علی (ع) که در قالب دعا و مناجات در اختیار ما قرار گرفته است نعمتی است که با استفاده بجا شکر آن را ادا کرده‌ایم، اگر چنین نکنیم از این نعمت محروم می‌شویم، آن‌گونه که بر اساس ناسپاسی امت، بسیاری از بیانات پیامبر (ص) و ائمه (ع) به دست ما نرسید؛ شکر این نعمت قلبی، زبانی و عملی است.